Scriptorum. Fragmenty pism, czyli uwagi o wojnie i pokoju

„Inicjatywa Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im. Alexisa de Tocqueville’a ma na celu wprowadzenie do współczesnego naukowego i publicystycznego obiegu dzieł, które stanowią najbardziej wyrafinowaną i wszechstronną postać politycznej refleksji sarmatyzmu. Należy ją odczytać jako krok w kierunku przywracania ciągłości polskiej myśli politycznej i zachętę do traktowania jej tym samym jako całości.

[...]

Ówczesny polski dyskurs polityczny miał znaczące cechy dyskursu mocarstwowego, który doświadczenia własnej wspólnoty politycznej traktował jako podstawowy punkt odniesienia dla politycznej refleksji, samodzielnie i suwerennie określał jej tożsamość polityczną, stawiał wyżej samoocenę niż ocenę dokonaną przez innych. Było tak dlatego, iż dyskurs ten stanowił istotny element tego, co dzisiejsza politologia określiłaby jako soft power Rzeczypospolitej, a którą wspierała jej hard power, ujawniana i potwierdzana w ówczesnej europejskiej polityce tak czasów pokoju, jak i wojny od Kircholmu do odsieczy Wiednia.”

Fragmenty przedmowy prof. Zbigniewa Rau

„Jednym z celów statutowych Narodowego Centrum Kultury jest promocja polskiego dziedzictwa narodowego jako elementu europejskiej kultury. Trudno o bardziej czytelny przykład takiego wkładu, niż polska myśl polityczna XVII wieku, ukształtowana przez doświadczenie funkcjonowania ustroju politycznego I Rzeczypospolitej. Oryginalność siedemnastowiecznej polskiej kultury politycznej, opartej o ideały republikańskie i wolnościowe, powinna być dla nas powodem do dumy, tym bardziej zaskakujące jest, że nie jest ona wystarczająco dobrze zbadana i znana.”

Fragment wprowadzania Krzysztofa Dudka (Dyrektora Narodowego Centrum Kultury)

„Oddajemy do Państwa rąk pierwsze pełne polskie tłumaczenie Scriptorum Seu Togae et Belli Notationum Fragmenta – traktatu, który, podobnie jak sam Fredro, budził od lat kontrowersje współczesnych i potomnych. Pracy, która do historii polskiej myśli politycznej przeszła głównie jako źródło, gdzie znalazło swe najpełniejsze teoretyczne uzasadnienie liberum veto. Pozornie może się zatem wydawać, iż trudno o gorszą rekomendację dla dzieła Fredry. Mamy jednak nadzieję, iż Czytelnik zechce uważnie się z nią zapoznać. Może się bowiem okazać, iż praca Fredry mimo upływu lat nadal potrafi w wielu miejscach ofiarować nadzwyczaj trzeźwe spojrzenie i zdiagnozować zaskakująco aktualne problemy. Pozostaje nam tylko oddać głos samemu autorowi Scriptorum, który składa bacznemu Czytelnikowi następującą obietnicę: „Ci zaś, którzy poświęcają czas lekturze, bo popycha ich do tego pragnienie wiedzy, nie tylko śledzą samą opowieść, lecz także doszukują się przyczyn opisanych wydarzeń i powstania utworu. W tym celu zaś wracają do niego dwa czy trzy razy. I o ile z tego właśnie wynika prawdziwa korzyść dla czytającego, o tyle możemy powiedzieć, że dla pisarza wielkim jest szczęściem, jeśli zasłuży na takiego czytelnika.

[...]

Rodzi się pytanie, czy myśl Fredry powstała w odmiennych okolicznościach historycznych może mieć dziś aktualne przesłanie i odniesienia. Z pewnością dalsze badania nad nią są konieczne do zrozumienia polskiej tradycji politycznej refleksji, w której republikanizm zajmuje poczesne miejsce. Wydaje się jednak, iż podstawowe wartości: wierność prawu Bożemu, troska o interes ojczyzny, zachowanie republikańsko pojmowanej wolności, której podporządkowane są odpowiednie rozwiązania instytucjonalne, a także realizm i oparty na cnocie roztropności zdrowy rozsądek w podejściu do polityki, pozwalający ustalić to co w danych okoliczność stanowi właściwe rozwiązanie zgodne z naturę rzeczy, stanowią dość uniwersalny kanon myśli Fredry. Scriptorum stać się zatem mogą nie tylko dokumentem swojej epoki, lecz również zaproszeniem do nowego spojrzenia na własną Rzeczypospolitą.”

Fragmenty wstępu dr Marka Tracz-Trynieckiego